Dược thiện cho người gan yếu

Gan yếu thuộc bệnh chứng can tỳ, thấp nhiệt trong y học cổ truyền. Người bệnh thường cảm thấy mệt mỏi, chán ăn, rối loạn tiêu hóa, đau tức hạ sườn, da khô sẩn ngứa, xuất huyết dưới da, sợ chất béo, da và nước tiểu vàng. Ngoài việc điều trị, người bệnh nên chọn những món ăn bổ mát, kiện tỳ, thanh  thấp nhiệt, lợi gan mật. Sau đây là một số rau củ quả dược thiện tốt cho người gan yếu:

Actisô: vị ngọt, hơi đắng, tính mát, công năng mát gan, lợi mật, lọc máu, lợi tiểu. Dùng bông tươi phối hợp thịt vịt hoặc thịt ngan trắng, gan heo hầm ăn hoặc sắc nước uống. Người viêm gan, men gan tăng, chứng gan yếu nên dùng.

Mướp đắng: vị đắng, tính hàn, không độc, nấu chín công năng dưỡng huyết, mát gan, giải nhiệt... Dùng phối hợp thịt heo, huyết heo, nấm mèo băm nhỏ nhồi vào mướp, gia vị vừa đủ nấu canh ăn tuần vài lần. Người gan yếu, người nóng nên dùng. Không dùng cho người đang tiêu chảy tỳ vị hàn.

Rau má: vị đắng, tính hàn, không độc, công năng thanh nhiệt dưỡng âm, mát gan, giải độc, lợi tiểu... Dùng phối hợp gan heo, huyết heo hoặc thịt cá lóc, cá rô gia vị vừa đủ nấu canh ăn. Thích  hợp với người viêm gan, gan yếu da khô sần, xuất huyết dưới da.
 

Đậu đỏ: vị chua, tính bình, không độc, công năng thông tiểu, trừ bụng báng, tiêu sưng đau… Dùng phối hợp với cá chép, ba ba gia vị vừa đủ om ăn. Người viêm gan, xơ gan, gan yếu mà chân tay phù, bụng lớn, tiểu tiện không thông dùng rất tốt. Không dùng cho người gầy gò âm suy.

Cải củ: vị ngọt, tính bình, không độc… công năng mát phế, kiện tỳ hóa đàm tiêu thực giải độc… Dùng phối hợp cà rốt, nấm hương, ngưu bàng mỗi vị 50g hầm canh ăn hoặc phối hợp thịt vịt, dạ dày heo gia vị vừa đủ hầm ăn. Thích hợp người bụng đầy, chậm tiêu, ho đàm, gan tỳ yếu.

Cải soong: vị cay, tính mát, không độc, công năng kiện tỳ, mát gan, lợi mật, thông tiểu tiện… Dùng phối hợp gan heo hoặc dạ dày heo, gia vị vừa đủ xào ăn; với thịt heo, cá lóc nấu canh ăn. Người suy nhược mệt mỏi, gan yếu nên ăn.

Cải cay: vị cay ấm không độc, thông lợi, thông kiếu, an thận, lợi đàm... Dùng phối hợp gan heo hoặc dạ dày heo xào ăn; với thịt cá rô, cá lóc nấu canh, hoặc cải muối chua om cá chép ăn… Người can tỳ phế hư đàm thấp, gan yếu nên dùng.

Khoai tây: vị ngọt, tính bình, không độc, công năng hòa vị, kiện tỳ, ích khí… Dùng phối hợp, thịt ngan trắng, thịt vịt, gan heo, dạ dày heo, gia vị vừa đủ hầm ăn… Người can tỳ hư hay rối loạn tiêu hóa, các chứng gan yếu nên dùng.

Bí đao: vị ngọt, tính mát, không độc, thanh nhiệt trừ phiền nhiệt, tiêu phù, thông tiểu tiện… Dùng phối hợp thịt vịt hoặc gan heo, gan động vật nấu canh ăn. Thích hợp với người bị chứng nội nhiệt, chứng gan yếu. Kiêng cữ: bí đao tính hàn không dùng cho người đang bị tiêu lỏng.

Đậu xanh: vị ngọt, tính hàn, không độc, bổ ích nguyên khí, thanh nhiệt giải độc, thanh lợi  tiểu tiện… Dùng phối hợp gan heo hoặc dạ dày heo, cá lóc nấu cháo hoặc nấu chè ăn. Người mắc chứng da khô sần ngứa, chứng gan yếu nên dùng.

Ngoài ra, người gan yếu nên ăn gạo lứt, ngô, khoai tươi, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu, mè, dầu ô liu, thịt cá…; rau củ quả có màu xanh đậm, vàng đậm, đỏ đậm. Kiêng các thức ăn nướng, chiên, xào nhiều dầu mỡ, thịt cá, phơi khô, muối mặn để lâu, rượu, bia, cà phê, chất kích thích, thức ăn, nước uống đóng hộp không bảo đảm vệ sinh.

BS. NGUYễN PHAN TRÚC NGUYÊN